Ljubovija: Crkve i Manastiri

Soko Grad

Soko Grad je tvrđava u zapadnoj Srbiji u blizini Ljubovije, koja nikada nije osvojena borbom već je uvek menjala gospodare mirovnim ugovorima. Ona je jedna od tvrđava u kojoj su se Turci najduže zadržali i koja je sa još nekoliko gradova predata knezu Mihajlu Obrenoviću 1867. godine. Podno grada je podignut manastir svetog Nikole. Grad je prema ugovoru, nakon odlaska turske vojske i posade miniran i dobrim delom uništen. Danas je ostalo vrlo malo ostataka bedema i kula, a u samoj utvrdi je na temeljima jedne od kula podignut betonski plato na kome je izgignut veliki krst. Uz kolski put od manastira do utvrde (tj. do platforme sa krstom) podignuto je 10 kapela od kamena koje su prigodno oslikane u kojima je ispisana po jedna Božija zapovest.

SOKO GRAD

Manastir

Manastir koji je podigao episkop šabačko-valjevski Lavrentije i posvećen je Vladici Nikolaju lelićkom i žičkom. Sam manastir raspolaže sa prostranom trepezarijom i 25 jednokrevetnih soba za goste, muzejom i radionicom za monaštvo. "Dom episkopa Nikolaja" se nalazi uz sam manastir. Raspolaže sa bibliotekom, trpezarijom, 32 spavaće jednokrevetne sobe i drugim korisnim prostorijama. svakog leta je središte međunarodne manifestacije „Moba“ koja okuplja mlade ljude iz sveta koji potiču sa ovih prostora.

Čoveku koji je tek pristigao u Soko grad, dok mu se još pogled privikava na bezbroj koloritnih i prostornih senzacija, odmah se nameće i potreba da uobliči svoja navrela osećanja u par čistih i razigranih rečenica; onako kako se, preko obližnjih stena, obrušavaju i razlivaju hučni vodopadi, neprestano dopunjavani bistrim izvorima planinskih potoka.

Ali, kad se osećanja stišaju, javljaju se pitanja o istorijskoj prošlosti ovog mesta, o podizanju manastira. „Sv. otac Nikolaj“, koji je još u izgradnji, o životu i svakodnevnom delanju sestrinstva koje bdije nad ovim duhovnim hramom, o radovima arheologa na osvetljavanju prošlosti Soko grada...

Pre podizanja manastira „Sv. otac Nikolaj“, u celoj Azbukovici nije bilo manastira koji je pretrajao tursku okupaciju. Ko je osećao potrebu za manastirom, morao je ići u Raču, kod Bajine Bašte, ili u Tronošu, u blizini Loznice.Ma kud se uputio, čekalo ga je pedesetak kilometara dugog, napornog puta.

Iznad samog manastira, i danas su vidljivi ostaci nekadašnjeg soko grada, najomrženijeg turskog utvrđenja koje je poslednje oslobođeno posle vekovne turske okupacije, 1862. godine. Zato mu je i uklesano ime, na spomeniku kneza Mihaila Obrenovića, u Beogradu. Inače, ovo utvrđenje je postojalo i davno pre turske okupacije, kao kapija za čuvanje prilaza Velikom Majdanu, Rudni i drugim okolnim bogatim nalzištima rude olova i cinka. Kao takvo se pominje u pisanim dokumentima još početkom 15. veka.

Manastir Sv. Nikolaj

Svetski putopisci, Feliks Kanic i Arčibald Pejton, opisuju Soko grad, dok je još bio pod Turcima, kao najinteresantnije i najveličanstvenije strategijsko mesto u Levantu (Jugoistočni deo Evrope). Sagrađen na teško prilaznom mestu, bio je neosvojiv. Svetske sile su primorale Carigrad da Soko grad preda Srbima, ali su ujedno zahtevale da bude razrušen.

Srbi , posle vekovnog ropstva , jedva dočekaše da nestane ovog omrznutog srpskog mučilišta. Sa sačuvanih crteža, vidi se da je, u okviru utvrđenja, postojalo pet kula, četiri džamije, mehane, dućani i druge zgrade... Sve bi to danas privlačilo pažnju posetilaca, istoričara i raznih drugih istraživača.

Godine 2002. pod nadzorom arheologa, otpočelo je otkopavanje ostataka Soko grada.

Na mestu današnjeg manastira, 1989. godine, otkupljeno je privatno zemljište, pa se, najpre, počelo sa podizanjem hrma, a zatim stambenih objekata. Crkva je, u mnogome, slična hramu manastira Nikolja u Ovčaru. Ikonostas je poklon porodice Vrobel i Krstane Tasić, ikonopisca iz nemačkog mesta Gifhorn. Manastir danas raspolaže lepom i prostranom trpezarijom, kao i sa 25 jednokrevetnih soba za goste, muzejom i radionicom za monaštvo. Uz sami manastir je i „Dom episkopa Nikolaja“ sa bibliotekom, trpezarijom, 32 spavaće jednokrevetne sobe i dugim korisnim prostorijama. Zgrada je namenjena za održavanje sastanaka sveštenstva, monaštva i drugih crkvenih ličnosti i organizacija.

Hram je, za sada, posvećen Sv. ocu Nikolaju Mirlikijskom čudotvorcu, krsnoj slavi vladike Nikolaja lelićkog i žičkog. Ali, pošto vladika Nikolaj stiče u srpskom narodu sve više oreol proslavljenoga od Boga, verovatno će manastir, pri osvećenju, biti posvećen njemu.

Postavljanje Krsta

Kao sećanje na nevine srpske žrtve, stradale u bezumnoj agresiji 1999.godine, i kao znak pokajanja nemačkog naroda zbog tog neljuskog čina, porodica Vrobel, iz Nemačke, poklonila je manastiru „Sv.Nikolaja“ i srpskom narodu krst, visine 13,5 metara i težine 2280 kilograma.

Krst, od čelika, s pozlatom, izradili su radnici Brodogradilišta „Sava“ u Mačvanskoj Mitrovici. Na stenu koja nadvisuje čiavo okruženje i koja je bila deo turskog utvrđenja , krst je podignut helikopterom Vojske Jugoslavije, 24 marta, 2000. godine, tačno na godišnjicu otpočinjanja napada na našu zemlju. Pre samog podizanja, uz prisustvo mnogobrojnih gostiju i vernika , krst je osveštao Njegova Svetost patrijarh Pavle. Noću je krst osvetljen, pa zrači osobitim, svečanim mirom, dominirajući nad ovim delom Podrinja. Za vedrih noći mogu ga videti i stanovnici preko Drine i napajati se utehom što je nad Srbijom zablistao krstoliki znak, posle odbleska smrtonosnih letilica.

Život Manastira

Uz olakšan pristup, učestale su i posete manastiru i Soko gradu; sve više stecištu đačkih ekskurzija, pojedinačnih i grupnih poseta naših iseljenika i ljudi koje mami duh naše svete vere, koji često žele da se nađu na pomoći Crkvi i na korist našeg ukupnog duhovnog preobražaja.

U senci trema, na klupama koje je iz jednog komada istesala neka majstorska ruka, posetilac će biti poslužen kafom i svežom izvorskom vodom. I osetiće kako se u njemu pokreću nizovi zaboravljenih, prijatnih slika i nekih nejasnih a toplih uspomena. Time počinje oslobađanje od onog sveta iz kojeg tek što smo pristigli i duša brzo nalazi put do novog odredišta: gde je sve u vlasti spokoja, mira i neizrecivog sklada.

U takvom miru, podsticajnom i za kreativno izražavanje i za prebiranje po mislima, često ćemo u ovoj duhovnoj oazi zateći umetnike, slikare, pisce... Sve one koji su se dali u potragu za harmonijom duše i sveta.

U skromnoj prostoriji, izloženi su dokumenti i fotografije iz života i rada vladike Nikolaja, od ro]enja do prestavljenja. Druga polovina muzejskog prostora je posvećena arheološkim predmetima, istoriji Soko grada, životu i običajima žitelja ovoga kraja.

Kao i njihova davna prethodnica, monahinja Jefimija; monahinje sokolskog manastira podarile su Hramu pregršt rukotvorevina, pored uznošenja molitvi i redovnog i vrednog staranja oko manastirskih poslova. U umetničkoj radionici, pri Crkvenom muzeju, one postižu da se bave i oslikavanjem ikona i fresaka, i filigranskim vezom na svili, u slavu Gospoda i svetih učitelja.

Obilazeći muzej, radoznali posetilac će zapaziti i jedno neobično raspeće, izliveno u bronzi. Doneo ga je neko iz Bosne, za vreme nedavnih ratnih okršaja, i prodao otpadu u Ljuboviji. Ovi ga nisu hteli prodavati, već pokloniše manastiru. U tim danima bezumlja, dva kuršuma su pogodila i raspetog Spasitelja, te na sebi, umesto pet, ima sedam rana, ni kriv ni dužan.

Tako je i On podelio gorku sudbinu svoje dece i našeg pokolenja. Žalosno je što je to doživeo baš sada, na prelasku iz drugog u treći milenijum, kad je očekivao da mu se odužimo blagodarnošću za sva dobra koja nam je učinio za ovih dvadeset vekova.

Spomenik episkopa Nikolaja

Spomenik episkopu Nikolaju rad je gospođe Drinke Radovanović, skulptora iz Beograda. Njegovu izradu je finansirao gospodin Branko Tupanjac, Srbin iz Čikaga.

Kao da i sam pogledom pretražuje sokolski pejzaž, visok 3 metra i težak skoro jednu tonu, spomenik vladike Nikolaja se srećno uklapa u manastirsko okruženje, kojim, pored crkve i stambenih objekata, dominira kameni masiv i penušave vodene zavese u pozadini.

Spomenik nas ujedno podseća na stalno duhovno prisustvo vladike Nikolaja u sokolskom manastiru, krepi našu veru i sjedinjuje nas sa svetom Žičom i manastirom Lelić.

Molitvene Kapele

Putem kojim se uzbrdo ide od manastira do uzdignutog krsta, podignuto je deset kapela od kamena. U svakoj od njih ispisana je jedna od 10 Božijih zapovesti, a srpski slikari su unutrašnjost kapela prigodno oslikali. Penjući se zavojitim i živopisnim putem, posetilac može predahnuti i odmoriti se na klupicama koje su postavljene uz kapelice, pokraj puta. Razmišljajući, u tišini, o svakoj Božjoj zapovesti, putnik ujedno prelazi i put od sebe sama do Gospoda, i jasnije sagledava svoju životnu stazu, čistije misli o svom boravku na zemlji, među ljudima.

Tako ovo hodočašće protiče u molitvenom i okrepljujućem promišljanju, a čovek se začudi lakoći s kojom se ispeo do gornje tačke, u samo podnožje krsta, gde pogled ostaje zbunjen pred zadivljujućim vidikom.

Bijele Vode Sv.Trojice

Do manastira se dolazi kada iz centra Ljubovije krenete u pravcu Užica starim putem koji je u prilicno lošem stanju. Vozite nekoliko kilometara, sve pravo, do table sa putokazom. Skrece se levo makadamom i do manastira ima oko 3 kilometra. Inace leta 2006, od manastira do magistrale prokopan je novi put koji je kraci i bolji, ali na magistrali još nije obeleženo skretanje.

Manastir se nalazi pod brdom Nemic, selo Podnemic, Bela Voda. Podigao ga je Karadorde Ristanovic privatnik iz Iriga, inace rodom iz ovog sela. Prvo je na temeljima stare porodicne kuce podigao novu. Na grobovima roditelja, koji se nalaze na brdašcetu iznad kuce, zakleo se da ce napraviti crkvu. Crkvu je podigao 2003 godine, a zatim konak 2005.

SPC sve Cano je primila i naselila manastir u novembru 2005 godine. Manastir slavi slavu drugog dana Svete Trojice pošto manastir Citluk nedaleko odatle slavi

prvi dan.

Crkva na Bobiji posvećena knezu Lazaru

Račićeva crkva

U vreme Drugog svetskog rata planina Bobija je bila čuvena kao četnički kraj. Od 1942. godine četnici su boravili po kućama u Savkoviću. Crkva na Bobiji posvećena knezu Lazaru, poznata kao Pukovnik Dragoslav Račić crkva, je izgrađena u tom periodu „na kuluk“ koji su organizovale četničke vođe.

Jedan od najpoznatijih komandanata generala Draže Mihailovića, Pukovnik Dragoslav Račić je gotovo neprekidno u periodu od 1942. do 1945. godine mobilisao i organizovao četničke jedinice iz Savkovića i Pecke sa kojima je prelazio u Bosnu i borio se protiv Nemaca i partizana.

Posle rata, tokom jeseni 1945. godine vojvoda Račić je pronašao utočište kod jataka u selu Savković na padinama Bobije, ali ga je partizanska potera pronašla, gde je posle kraće borbe izvršio samoubistvo.

Pukovnik Dragoslav Račić

Manastir Svete Trojice - Čitluk

Manastir Svete Trojice nalazi se u brdima na okrajku Ljubovije i do njega se brzo može stići,

tako da je izlet do tamo odličan način da iskoristimo par slobodnih sati u danu u kome smo tek stigli u Ljuboviju ili u danu u kome se spremamo da iz nje odemo, ili ako nas je loše vreme sprečilo da odemo negde dalje.

Posetu manastiru možemo i spojiti sa turom do Rimskog mosta ili turom do Bobije, jer se tamo kreće istim putem.

Polazimo iz centra Ljubovije, asfaltnim putem koji uz reku Ljuboviđu vodi ka Peckoj i Valjevu.

Brzo ćemo stići do odvajanja (obeleženog tablom) na kome se levo, strmo uzbrdo, odvaja uzani asfaltni put ka manastiru.

Nadomak njegovog ulaza počinje makadam. Posle posete manastiru krug ćemo zatvoriti spuštajući se tim makadamom do ponovnog izlaska na put Ljubovija - Pecka, a oni kojima više odgovara asfalt mogu da se vrate nazad na isti način na koji su i došli. U svakom slučaju, lepi pejzaži, širok pogled sa vrhova brda i manastirski mir, biće više nego dovoljna nadoknada za trud uložen u penjanje.

Tura je veoma kratka, tako da se na nu mogu odlučiti i rekreativci sa slabijom kondicijom: gde god je potrebno može se napraviti pauza ili pogurati bicikl - vremena će biti dovoljno. Šta više, ovo može biti lepa prilika za početnike da se oprobaju u svom prvom oštrom usponu,

i tako steknu potrebnu sigurnost i inspiraciju za nova slična iskušenja.

Kako stici

Do manastira se dolazi kada sa magistrale (Loznica - Užice) skrenete na glavni ulazak u Ljuboviju. Idete pravo i na semaforu levo putem sa prvenstvom prolaza, a zatim prvo skretanje desno. Već posle 2-3 stotine metara skreće se levo ulicom kaja vodi do manastira

(ovo skretanje nije obeleženo). Ako promašite ovo skretanje nastavite pravo, par stotina metara, sve do table sa putokazom.

Kod table se skreće levo makadamskim putem sa malo većim usponom, ali vrlo brzo stiže do kapije manastira. Crkvu je podigao narod iz sela Čitluk 1967 godine i na prostoru oko crkve održavao se vašar na Trojice. Kasnije je na tom prostoru sazidan konak i ovaj prostor pretvoren u manastir.

Crkva Svetog Preobraženja

Crkva u Ljuboviji posvećena je Svetom Preobraženju, sagrađena je 1932.godine.

Crkva se nalazi u centru grada.

CRKVA BRVNARA, Donja Orovica

Crkva brvnara je jednobrodna građevina sa polukružnom apsidom na istoku i polukružnim tremom na zapadu. Duga je 15,50, a široka 6,30 metara. Ona po veličini spada među najveće brvnare. Podeljena je na četiri karakteristična dela. Trem je oivičen temeljnom gredom bez ograde, sa osam stubaca fino profilisanih i tavanicom nešto nižom i ravnom, obloženom šašovcima složenim po sistemu “riblje kosti”.

Tavanica nad glavnim brodom i oltarom zasvedena je šašovcima i ima znatno veću visinu od ostalog dela hrama. Zidovi su izgrađeni od pritesanih hrastovih brvana debljine 8 centimetara. Krov je srednje strmine, bez preloma u strehi, izveden u polukrug sa istočne i zapadne strane. Krovni prekrivač je od šindre, preko koje je 1927. stavljen lim. Pod je od opeke. Prozorski otvori su u obliku puškarnica. Crkva je podignuta zalaganjem meštana i državnim pomaganjem 1839 - 1840. godine.

CRKVA BRVNARA,

Selenac

Crkva brvnara u Selencu je nastala verovatno u drugoj polovini 19. veka. Ima jednobrodnu osnovu dimenzija 15 h 7 m. Sagrađena je od brvana koja su omalterisana, tako da se na prvi pogled stiče utisak da je u pitanju zidana crkva. Dominantni strmi, visoki krov sa pokrivačem od klisa ističe se nad čitavom građevinom. Svod u hramu je drveni polubačvast, obložen, kao i zidovi, tankim slojem maltera. Jedan deo podne obloge je originalan i sastoji se od četvrtaste opeke.